دانلود گزارشهای کارآموزی و پروژه دانشجویی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ۱

بخش اول: مفهوم و اصول همه‎پرسی و پیشینة تاریخی آن در ایران

فصل اول: مفهوم و اصول همه‎پرسی ۷

مبحث اول: مفهوم همه پرسی ۷

بند اول:  دموکراسی ۸

اول:  تعریف دموکراسی ۸

دوم: انواع دموکراسی ۱۰

الف) دموکراسی مستقیم (مشارکتی) ۱۰

ب) دموکراسی غیر مستقیم (دموکراسی بر اساس نمایندگی) ۱۱

ج) دموکراسی نیمه مستقیم ۱۱

یک ـ وتوی مردم ۱۱

دو ـ رفراندم (همه پرسی) ۱۲

I) ضرورت مراجعه به همه پرسی ۱۳

II) ماهیت همه پرسی ۱۴

۱ـ همه پرسی مشورتی ۱۴

۲ـ همه پرسی تصویبی ۱۴

۳ـ همه پرسی الزامی ۱۴

۴ـ همه پرسی اختیاری ۱۵

سه ـ پله بیسیت ۱۵

چهار ـ ابتکار عام (پیشنهاد مردم) ۱۶

پنج ـ گزینش گری ۱۷

شش ـ حق لغو نمایندگی (باز خوانی) ۱۸

بند دوم: تمایز همه پرسی با انتخابات و افکار عمومی ۱۹

اول: همه پرسی و انتخابات ۱۹

دوم: همه پرسی و افکار عمومی ۲۲

مبحث دوم: بررسی اصول و مقوله‌های مرتبط با همه پرسی ۲۹

بند اول: همه پرسی و توسعه سیاسی ۲۹

اول: مفهوم توسعه سیاسی ۲۹

دوم: رابطه همه پرسی با توسعه سیاسی ۳۱

بند دوم: همه پرسی و حاکمیت قانون ۳۴

اول: مفهوم حاکمیت قانون ۳۴

الف) استقلال قوه قضاییه و حاکمیت قانون ۳۵

ب) دموکراسی و حاکمیت قانون ۳۶

دوم: رابطه همه پرسی با اصل حاکمیت قانون ۳۸

الف) بررسی اصول قانون اساسی در خصوص همه پرسی ۳۸

ب)محدودیت‌های‎وارده براصل حاکمیت‎قانون درخصوص همه‎پرسی ۴۰

فصل دوم: پیشینة تاریخی همه پرسی در ایران ۴۴

مبحث اول:  همه پرسی در دوره‌ی مشروطیت ۴۵

بند اول:  همه پرسی ۱۲ و ۱۹ مرداد ۱۳۳۲ ۴۵

بند دوم: همه پرسی ۶ بهمن ۱۳۴۱ ۴۸

مبحث دوم: همه پرسی در جمهوری اسلامی ۵۲

بند اول: همه پرسی ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸ ۵۲

بند دوم: همه پرسی ۱۲ آذر ۱۳۵۸ ۵۷

بند سوم: همه پرسی بازنگری قانون اساسی ۶۳

بخش دوم: بررسی نظام حقوقی همه‎پرسی

فصل اول: همه‎پرسی قانونی و سیاسی ۶۹

مبحث اول: همه پرسی قانونی ۷۳

بند اول: همه پرسی تقنینی (موضوع اصل ۵۹) ۷۳

اول: قلمرو وضع قواعد از طریق همه پرسی ۷۷

دوم: ابتکار همه پرسی ۷۹

سوم: شأن و ارزش مصوبات از طریق همه پرسی ۸۱

بند دوم: همه پرسی تأسیسی (موضوع اصل ۱۷۷) ۸۳

اول: مشروعیت قانون اساسی ۸۸

دوم: همه پرسی و تعیین نظام سیاسی کشور ۹۳

مبحث دوم: همه پرسی سیاسی ۹۷

فصل دوم: همه‎پرسی و قوای مقننه و مجریه ۹۹

مبحث اول: همه پرسی و قوه‌ی مقننه ۹۹

بند اول: همه پرسی و مجلس شورای اسلامی ۹۹

اول: ارتباط همه پرسی با مجلس شورای اسلامی ۹۹

دوم: همه پرسی ناقض استقلال قوه‌ی مقننه یا محدودیت دامنه‌ی قانون‎گذاری مجلس؟ ۱۰۱

بند دوم: همه پرسی و شورای نگهبان ۱۰۳

اول: نظارت شورای نگهبان بر مصوبه مجلس در خصوص ارجاع امر به همه‎پرسی ۱۰۳

دوم: نظارت شورای نگهبان در جریان اجرای همه پرسی ۱۰۴

سوم: نظارت یا عدم نظارت شورای نگهبان بر نتیجه‌ی همه پرسی ۱۰۵

مبحث دوم: همه پرسی و قوه‌ی مجریه ۱۱۱

بند اول: همه پرسی و رهبر ۱۱۱

الف) نظریه عمومیت اختیارات مقام رهبری ۱۱۲

ب) نظریه خاص بودن اختیارات مقام رهبری ۱۱۲

بند دوم: همه پرسی و رئیس جمهور ۱۱۴

الف) منع تجدید نظر در قانون اساسی ۱۱۸

ب) منع همه پرسی: ۱۱۸

نتیجه‌گیری ۱۱۹

منابع و مأخذ ۱۲۴

مقدمه

حق حاکمیت ملت یا حق مردم در تعیین سرنوشتشان، بخشی از حقوق و آزادی‌های اساسی مردم مبتنی بر حقوق طبیعی انسان می‌باشد، چنین حقوقی ریشه در عمیق‌ترین لایه‌های هویت و ویژگی‌های متمایز انسان دارد.

اعمال این حق بنیادین بشری تنها در رژیم‌های مردم سالار معنا پیدا می‌کند.

در این راستا قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل پنجاه و ششم ضمن توجه به ضرورت حاکمیت خداوند به حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش توجه داشته است:

«حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچ کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد. و ملت این حق خدا داد را از طرقی که در اصول بعد می‌آید اعمال می‌کند.»

بنابراین حاکمیت تنها از آن خداست و از جانب خداوند تنها به مردم تفویض شده است نه به کس دیگری، قوای سه گانه و مقام رهبری که این حاکمیت را اعمال می‌کنند آن را از طریق «اتکاء به آرای عمومی» از مردم کسب کرده‌اند.

با توجه دقیق به اصل ۵۶ «همه پرسی یا رفراندم» جلب توجه می‌نماید. همه پرسی یا رفراندم یکی از راه‌های شناخته شده در نظام‌های مختلف حقوقی برای دریافت مستقیم آرای عمومی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول مختلفی به آن اشاره شده است. (اصول ۱، ۶، ۵۹، ۹۹، ۱۱۰، ۱۲۳، ۱۳۲، ۱۷۷).

در زبان محافل سیاسی مدتی است که واژه رفراندم یا همه پرسی ـ که ظرفیت قانون اساسی است ـ مطرح شده است. به همین دلیل مبانی حقوقی اجرای همه پرسی مورد توجه صاحب نظران حقوقی و سیاسی قرار گرفت.

برخی از نویسندگان حقوقی و سیاسی استفاده از همه پرسی را مناسب‌ترین راهکار برای حل معضلات و مشکلات موجود در کشور و تسریع فرایند‌گذار به مرد سالاری می‌دانند.

از دیدگاه نو‌ اندیشان دینی تدبیر امور سیاسی در زمان غیبت معصومین به عهده‌ی خود مردم گذاشته شده است. مردم می‌توانند امور اجتماعی خود را بر اساس مصالحی که در شرایط مختلف زمانی و مکانی تشخیص می‌دهند سامان دهند. شکل حکومت دینی در دوران غیبت شورایی است. یعنی تمام مقدرات سیاسی با مراجعه به آرای عمومی تعیین می‌شود.

در مقابل این گروه، عده‌ای از صاحب نظران و شخصیت‌های حقوقی و فعالان سیاسی با برداشت دیگری از اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با ارائه‌ی ادله و مستندات قانونی نظر گروه اول (نو اندیشان دینی) را فاقد وجاهت قانونی دانسته و آن را مغایر نظر تدوین کنندگان قانون اساسی تشخیص داده و استفاده از این مکانیزم را در مورد موضوعات مطروحه نه تنها مفید ندانسته بلکه آن را موجب بی اعتبار نمودن قانون اساسی تشخیص می‌دهند.

یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های رژیم حکومتی دموکراتیک (همان طور که در صفحه قبل اشاره شد) مشارکت دادن هر چه بیشتر مردم در صورت بندی قدرت و امور عمومی است یعنی تصمیم گیری در مورد سرنوشت سیاسی مردم به خود مردم سپرده شود به عبارتی دیگر تمام حقوق سیاسی مردم اعم از حقوق قانون گذاری، اجرایی و قضایی توسط خود مردم اعمال گردد ولی به جهت تخصصی بودن مسایل سیاسی و حکومتی و پیچیدگی جوامع امروزی اعمال دموکراسی مستقیم در عمل میسور نیست به همین دلیل در رژیم‌های دموکراتیک علاوه بر انتخاب مقامات حکومتی و سیاسی (نمایندگان مجلس شورای اسلامی، نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری و …) توسط مردم، در مواردی همچون تصویب قوانین مهم و اخذ تصمیم حساس و بنیادی جامعه، مراجعه به آرای عمومی می‌شود که این مراجعه به آرای عمومی در اصطلاح حقوقی «همه پرسی یا رفراندم» نامیده می‌شود.

مسأله همه پرسی در ارتباط با نظریه‌ی حاکمیت، سابقه‌ای طولانی دارد و حتی فلاسفه قدیم هم بر آن تأکید داشته و رعایت آن را از زمامداران طلب می‌کردند.

در قانون اساسی رژیم سابق مسأله همه پرسی مطرح نبود با این حال در سال ۱۳۳۲ دولت وقت با استفاده از همه پرسی، مجلس شورای ملی دوره‌ی هفدهم را منحل ساخت و در سال ۱۳۴۱ نیز شاه برای مردمی جلوه دادن سلطنت خود، مسأله تصویب ملی را عنوان کرد.

پس از انقلاب اسلامی و سقوط رژیم سلطنت لازم بود که نوع حکومت آینده مشخص شود، برای این منظور به پیشنهاد رهبری انقلاب در فروردین سال ۱۳۵۸ همه پرسی صورت گرفت و ملت با اکثریت قاطع به جمهوری اسلامی رأی داد.

رفراندم دیگری که در ایران صورت گرفت مربوط به قانون اساسی بود که پس از تهیه و تصویب از جانب مجلس بررسی نهایی قانون اساسی به تصویب اکثریت قاطع مردم رسید و آخرین رفراندم، در سال ۱۳۶۸ مربوط به تجدید نظر و بازنگری قانون اساسی بود که به پیشنهاد حضرت امام صورت گرفت که در نهایت به تصویب مردم رسید.